भारतातील फार्मसी शिक्षणातील गुणवत्ता घसरणी**:

गेल्या काही वर्षांपासून भारतातील फार्मसी शिक्षणाची गुणवत्ता झपाट्याने घसरत चालली आहे. अभियांत्रिकी शिक्षणासारखेच, फार्मसी क्षेत्रातही गुणवत्तेऐवजी संख्येवर भर दिला जात आहे. परिणामी, विद्यार्थ्यांमध्ये आवश्यक तांत्रिक कौशल्ये आणि मूलभूत ज्ञानाचा अभाव दिसून येतो.

प्रमुख अडचणी

२.१ शैक्षणिक पाया कमकुवत विद्यार्थ्यांच्या मूलभूत ज्ञानाचा अभाव हे एक गंभीर संकट आहे. एका वर्गात ४० विद्यार्थ्यांपैकी केवळ १ किंवा २ विद्यार्थ्यांना मूलभूत काचसामग्री (glassware) ओळखता येते. इतकी प्राथमिक माहिती नसणे हे फार्मसीसारख्या व्यावसायिक अभ्यासक्रमासाठी अत्यंत धोकादायक आहे. २.२ प्रात्यक्षिक ज्ञानाचा अभाव ११वी-१२वीमध्ये प्रयोगात्मक शिक्षण पूर्णतः दुर्लक्षित केले गेले आहे. बहुतेक शाळांमध्ये प्रयोगशाळेतील अनुभव मिळत नाही. त्यामुळे विद्यार्थी फार्मसी अभ्यासक्रमात प्रवेश घेताना प्रयोगशाळेतील कोणतीही साधने हाताळलेली नसतात. २.३ गुणवत्तेऐवजी प्रवेश खाजगी महाविद्यालयांची संख्या वाढल्यामुळे प्रवेश निकष कमी झाले आहेत. त्यामुळे अनेक वेळा ज्या विद्यार्थ्यांना या क्षेत्रात रुची किंवा क्षमता नाही, असे विद्यार्थी प्रवेश घेतात. परिणामी, संपूर्ण शिक्षण प्रक्रियेची गुणवत्ता खालावते. ३. परिणाम कौशल्याचा अभाव: पदवीधर विद्यार्थी प्रयोगशाळेतील प्राथमिक कामेही आत्मविश्वासाने करू शकत नाहीत. उद्योगक्षेत्राचा विश्वास कमी होणे: कंपन्यांना नव्या पदवीधारकांवर विश्वास बसत नाही; त्यामुळे त्यांच्या प्रशिक्षणासाठी अधिक वेळ आणि खर्च करावा लागतो. शिक्षकांचा नाउमेद होणे: सतत मूलभूत गोष्टी शिकवण्यात वेळ जात असल्याने शिक्षक वर्गात प्रेरणा हरवतो.

शिफारस

पूर्व शिक्षण मजबूत करणे: ११वी आणि १२वी वर्गात प्रयोगात्मक शिक्षण अनिवार्य करणे. प्रवेश प्रक्रियेत सुधारणा: गुणवत्ताधिष्ठित प्रवेश निकष लावणे आवश्यक आहे. प्रात्यक्षिक मूल्यमापन अनिवार्य करणे: प्रत्येक वर्षाच्या अंतर्गत मूल्यमापनात प्रयोगात्मक चाचण्या घेणे. शिक्षक प्रशिक्षण: शिक्षकांना आधुनिक आणि उपयोजित शिक्षणतंत्र शिकवण्याचे प्रशिक्षण देणे. उद्योगसमवेत सहकार्य: विद्यार्थ्यांना उद्योगाशी जोडण्यासाठी इंटर्नशिप, औद्योगिक प्रशिक्षण यांचा समावेश करणे. फार्मसी शिक्षणाची सध्या होत असलेली घसरण ही चिंतेचा विषय आहे. भविष्यातील फार्मासिस्ट सक्षम, आत्मविश्वासी आणि व्यावसायिकदृष्ट्या सिद्ध होण्यासाठी त्यांना योग्य शैक्षणिक आणि प्रयोगात्मक आधार देणे अत्यावश्यक आहे. म्हणून, शिक्षण व्यवस्थेने आता गांभीर्याने पावले उचलणे गरजेचे आहे. डॉ. राहुल ताडे, PhD (Pharmacy)